Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển Của Kun Khmer (Bokator)
Kun Khmer (hay Kun Khmer Bokator) là một môn võ cổ truyền của Campuchia, có lịch sử lâu đời và được xem như một phần quan trọng của văn hóa dân tộc Khmer
I. Lịch Sử Hình Thành Và Phát Triển Của Kun Khme
1. Thời Kỳ Tiền Angkor (Thế Kỷ I–VIII)
- Nguồn gốc sơ khai: Kun Khmer chịu ảnh hưởng từ võ thuật Ấn Độ (Kalaripayattu) và chiến đấu bộ lạc của người Khmer cổ.
- Mục đích ban đầu: Dùng để săn bắn, tự vệ và huấn luyện chiến binh.
2. Thời Kỳ Angkor Huy Hoàng (Thế Kỷ IX–XV)
- Bokator trở thành võ thuật quân đội: Các vua Khmer như Jayavarman II, Jayavarman VII đã sử dụng Bokator để huấn luyện binh lính.
- Bằng chứng khảo cổ: Các phù điêu tại Angkor Wat, Bayon, Banteay Chhmar mô tả chiến binh sử dụng đòn chỏ, gối, vật, và vũ khí.
- Hệ thống hóa kỹ thuật: Bokator có hơn 10.000 đòn, chia thành:
- Chiến đấu tay không (đấm, đá, chỏ, gối, vật, khớp).
- Vũ khí (gậy, kiếm, giáo, dây, khiên).
3. Thời Kỳ Suy Tàn (Thế Kỷ XVI–XIX)
- Chiến tranh với Xiêm (Thái Lan): Nhiều kỹ thuật Bokator bị thất truyền hoặc bị ảnh hưởng bởi Muay Boran (tiền thân Muay Thái).
- Thời kỳ thuộc địa Pháp (1863–1953): Người Pháp cấm võ thuật bản địa, khiến Bokator gần như biến mất.
4. Thời Kỳ Hiện Đại (Thế Kỷ XX–XXI)
a) Giai đoạn hồi sinh (1970–2000)
- Khmer Đỏ (1975–1979): Nhiều võ sư Bokator bị sát hại, kiến thức võ thuật bị mai một.
- Sau năm 1990: Võ sư San Kim Sean (từng trốn sang Mỹ) trở về Campuchia và bắt đầu phục hồi Bokator.
b) Phục hưng (2000–nay)
- 2004: Thành lập Liên đoàn Bokator Campuchia.
- 2006: Bokator được đưa vào giáo dục thể chất tại Campuchia.
- 2022: UNESCO công nhận Bokator là Di sản Văn hóa Phi vật thể.
- Hiện tại:
- Bokator được dạy trong trường học, quân đội Campuchia.
- Có các giải đấu quốc tế như Bayon Championship.
- Tranh chấp với Muay Thái: Campuchia muốn khẳng định Bokator là nguồn gốc của các môn võ Đông Nam Á.
II. Văn Hóa Gắn Liền Với Kun Khmer
1. Nguồn gốc tâm linh
- Ảnh hưởng Ấn Độ giáo & Phật giáo: Các động tác trong Bokator mô phỏng thần thoại (Apsara, Hanuman, Garuda).
- Nghi lễ truyền thống:
- Lễ cúng tổ (Kru Katay): Võ sinh dâng hương, đọc thần chú trước khi tập.
- Đeo bùa hộ mệnh (Kata): Vòng cổ, dây đeo tay làm từ vải thiêng hoặc lá cây.
2. Trang phục & Biểu tượng
- Sampot Sarabap (quần truyền thống dài) hoặc quần đùi võ thuật.
- Krama (khăn rằn Campuchia) dùng để:
- Quấn đầu/tay hút mồ hôi.
- Làm vũ khí (siết cổ, khóa tay).
- Hình xăm Sak Yant: Một số võ sư có hình xăm phép để tăng sức mạnh.
3. Âm nhạc & Lễ hội
- Nhạc trống (Skor Yaul): Nhịp điệu nhanh chậm tùy theo bài quyền.
- Trình diễn tại lễ hội:
- Angkor Sankranta (Lễ hội năm mới).
- Pchum Ben (Lễ cúng ông bà).
III. Kỹ Thuật Cơ Bản Của Kun Khmer
1. Tấn pháp (Stance)
- Tấn ngựa (Seuy Meas): Chân dang rộng, đầu gối hơi khuỵu.
- Tấn hổ (Seuy Kla): Một chân trước, chân sau kiễng gót.
2. Đòn tay
- Đấm thẳng (Dambong Chrot).
- Chỏ ngang (Kbit Sleuk) – Đòn sát thủ.
- Chỏ bay (Chhke Koy) – Nhảy lên đánh chỏ.
3. Đòn chân
- Đá tống trước (Teep) – Đẩy đối phương ra xa.
- Đá quét (Kbal Romeas) – Làm ngã đối thủ.
- Gối lên (Dour Kbuon) – Dùng khi ôm cổ.
4. Vật & Khóa
- Khóa cổ (Kbach Angkoul) – Siết từ phía sau.
- Quật ngã (Kbach Kouy) – Dùng hông hạ đối thủ.
5. Vũ khí truyền thống
- Dambong (gậy ngắn).
- Preah Khan Reach (kiếm thiêng).
- Sneng (sừng trâu) – Dùng đâm hoặc móc.
IV. Di Chuyển Trong Kun Khmer
- Bước trượt (Yok Kruosar): Di chuyển nhẹ nhàng như vũ điệu Apsara.
- Xoay người (Kbal Khvak): Tránh đòn và phản công.
- Nhảy (Peak Kbal): Tấn công từ xa.
Đặc điểm: Di chuyển linh hoạt, uyển chuyển nhưng vẫn giữ thăng bằng.
V. Thi Đấu & Luật Lệ
1. Hình thức thi đấu
- Biểu diễn quyền (Kbach) – Đánh giá kỹ thuật đẹp.
- Đối kháng (Pradal) – Đánh full-contact.
2. Luật cơ bản
- Thời gian: 5 hiệp, mỗi hiệp 3 phút.
- Trang bị: Đeo găng tay, bảo hộ răng, háng.
- Các đòn hợp lệ:
- Đấm, đá, chỏ, gối.
- Vật (nhưng không được đè lâu quá 5 giây).
- Cấm:
- Đánh vào hạ bộ, sau gáy.
- Cắn, cào.
3. Tính điểm
- 1 điểm: Đòn chân/tay trúng.
- 2 điểm: Chỏ/gối trúng.
- 3 điểm: Quật ngã đối phương.
VI. So Sánh Giữa Thi Đấu Kun Khmer và Muay Thái
| Yếu tố | Kun Khmer | Muay Thái |
|---|---|---|
| Vật | Cho phép (giới hạn 5 giây) | Chỉ clinch, không vật |
| Vũ khí | Có trong biểu diễn | Không |
| Nhạc | Trống Skor Yaul | Trống Sarama |
| Trang phục | Sampot + Krama | Quần đùi + Mongkon |
VII. Kết Luận
Kun Khmer không chỉ là môn võ, mà còn là biểu tượng văn hóa và lịch sử của Campuchia là môn võ đa diện, kết hợp nghệ thuật, văn hóa và chiến đấu. Nếu bạn muốn học một môn võ đa dạng, cổ xưa và đậm chất chiến binh, Bokator là lựa chọn tuyệt vời!