Khác Biệt Giữa Võ Cổ Truyền Việt Nam và Võ Thiếu Lâm Trung Hoa
Võ thuật là một phần quan trọng của văn hóa Á Đông, nơi mỗi quốc gia đều có hệ thống võ học mang bản sắc riêng. Việt Nam và Trung Hoa là hai quốc gia có truyền thống võ thuật lâu đời, tuy nhiên giữa võ cổ truyền Việt Nam và võ Thiếu Lâm Trung Hoa, vẫn tồn tại những điểm khác biệt sâu sắc về nguồn gốc, triết lý, cách luyện tập và ứng dụng thực chiến.
Nguồn gốc và sự hình thành
Trước hết, cần khẳng định rằng võ cổ truyền Việt Nam không phải là phiên bản hay biến thể của võ Thiếu Lâm Trung Hoa, mà là kết quả của quá trình phát triển độc lập và lâu dài của người Việt, gắn liền với quá trình chống chọi với thiên nhiên và các thế lực xâm lăng.
Từ thời kỳ sơ khai, tổ tiên người Việt đã hình thành các động tác võ thuật đơn giản để tự vệ trước thú dữ, cướp bóc và giặc ngoại xâm. Những đòn thế này, tuy còn thô sơ, nhưng lại rất thực dụng và phù hợp với thể trạng nhỏ bé, nhanh nhẹn của người Việt. Mỗi vùng miền đều có một số thế võ riêng biệt mang đặc trưng địa lý – từ đó hình thành nên một nền võ học dân gian đa dạng.
Trong khi đó, võ Thiếu Lâm là một hệ phái võ thuật xuất phát từ chùa Thiếu Lâm ở Trung Quốc, được tổ chức bài bản, phát triển dựa trên nền tảng Phật giáo Thiền tông. Võ Thiếu Lâm nhấn mạnh nhiều vào nội công, khí công, thiền định và kết hợp động tác mô phỏng từ động vật như hổ, báo, xà, hạc…
Sự giao thoa và hiểu nhầm
Sự tương đồng về một số hình thức biểu hiện khiến nhiều người lầm tưởng võ cổ truyền Việt Nam là phiên bản “nhái” của võ Trung Hoa. Tuy nhiên, phần lớn điều này đến từ quá trình giao thoa văn hóa trong thời kỳ Bắc thuộc và những lần võ thuật Trung Hoa du nhập vào Việt Nam.
Mặc dù chịu ảnh hưởng phần nào trong hình thức và kỹ thuật (đặc biệt là trong giai đoạn đô hộ), võ cổ truyền Việt Nam vẫn giữ được tinh thần riêng, phương pháp luyện tập và triết lý chiến đấu riêng biệt, mang đậm bản sắc dân tộc.
Triết lý chiến đấu: Lấy Nhu Thắng Cương
Một trong những điểm đặc biệt của võ cổ truyền Việt Nam là triết lý “lấy nhu thắng cương” – tức lấy sự mềm dẻo, linh hoạt để khắc chế sức mạnh cứng rắn. Đây là cách thích nghi phù hợp với thể trạng người Việt – nhỏ nhắn, không có ưu thế về cơ bắp so với người phương Bắc to lớn.
Thay vì đối đầu trực diện, võ cổ truyền ưu tiên né tránh, hóa giải, phản công linh hoạt. Khi đỡ đòn, võ sĩ không “khắc đòn” (tức không chống đỡ trực diện) mà dùng các động tác vỗ, tém, xoay tròn để làm lệch hướng đòn đánh của đối thủ – giảm thiểu sát thương và mở đường cho đòn phản công.
Ngược lại, võ Thiếu Lâm thường mang hơi hướng cứng cáp hơn, thiên về hình thức luyện tập với cường độ cao và sử dụng nội công, khí công để tạo ra lực mạnh trong các đòn thế. Triết lý của võ Thiếu Lâm là sự kết hợp giữa sức mạnh cơ bắp và tinh thần thiền định, với mục tiêu rèn luyện cả thể chất lẫn tâm hồn.
Võ trận và thực chiến
Võ cổ truyền Việt Nam phát triển chủ yếu trong bối cảnh chiến tranh – từ thời các vua Hùng đến các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược như Tống, Nguyên, Minh, Thanh… Vì vậy, võ Việt mang tính võ trận cao – nghĩa là tập trung vào việc tiêu diệt đối thủ nhanh chóng, hiệu quả nhất có thể.
Các thế võ cổ truyền thường nhấn mạnh vào nhập nội (áp sát đối phương), tấn công liên hoàn, di chuyển nhanh, ra đòn chính xác vào các yếu huyệt, thậm chí dùng kỹ thuật điểm huyệt hay đánh lừa đối phương bằng chiêu “hư – thực”.
Ngược lại, võ Thiếu Lâm thiên về luyện tập biểu diễn bài bản. Những bài quyền như La Hán quyền, Lư Hoa thương, Hồng quyền… chú trọng đến tính thẩm mỹ, sự dẻo dai, sức bền và phong cách thiền. Khi được du nhập vào Việt Nam qua các võ đường như Sa Long Cương, một số bài Thiếu Lâm đã được “Bình Định hóa” – nghĩa là điều chỉnh để phù hợp với vóc dáng, cách đánh của người Việt.
Cách luyện tập và sư phạm truyền thừa
Một điểm nổi bật trong cách luyện võ cổ truyền Việt Nam là chú trọng đến việc hiểu võ lý và phân thế. Khi học một bài quyền, người môn sinh không chỉ học động tác mà còn phải hiểu từng đòn thế ứng dụng vào thực chiến như thế nào.
Theo truyền thống, học trò chỉ được học bài quyền mới khi đã nắm vững bài cũ và hiểu rõ từng thế đánh, đỡ, tiến, thoái. Võ sư sẽ giải thích các yếu quyết, cách đánh trả trong từng tình huống cụ thể. Chính điều này khiến người học võ cổ truyền không đơn thuần là “múa may quay cuồng” mà phải tập luyện có ý thức, có mục tiêu rõ ràng.
Trong khi đó, võ Thiếu Lâm tại các võ đường Trung Quốc hay quốc tế thường được hệ thống hóa theo cấp độ, đai đẳng và quy trình bài bản như một môn thể thao. Các bài quyền đôi khi mang tính trình diễn, hoặc dùng để rèn luyện thể chất và thi đấu biểu diễn.
Về phương pháp thực hành
-
Võ cổ truyền: Khi luyện tập, thường bắt đầu chậm, tập nhẹ để làm quen với độ chính xác của đòn thế, sau đó tăng tốc độ. Tay và chân phối hợp nhuần nhuyễn, động tác liên tục, linh hoạt và gọn gàng. Mỗi đòn đều mang tính chất “chết người”, đánh là phải có mục tiêu rõ ràng.
-
Võ Thiếu Lâm: Tập trung vào sự hài hòa giữa thân – tâm – ý. Có những bài quyền mô phỏng động vật, đòi hỏi kỹ thuật cao và sự kết hợp giữa nội – ngoại công. Đòn thế có thể dài, rộng, uyển chuyển, mang tính biểu diễn cao hơn.
Kết luận
Võ cổ truyền Việt Nam và võ Thiếu Lâm Trung Hoa tuy có điểm tương đồng về hình thức, nhưng khác biệt hoàn toàn về bản chất, triết lý và mục tiêu phát triển. Võ Việt Nam thiên về sự thực chiến, lấy nhu thắng cương, tận dụng tốc độ và sự linh hoạt để khắc chế đối thủ. Trong khi đó, võ Thiếu Lâm mang tính nghệ thuật, chú trọng nội công và tinh thần thiền định.
Dù mỗi nền võ học đều có giá trị riêng, người học võ cần hiểu rõ gốc gác và triết lý của từng trường phái để không nhầm lẫn, không đánh mất bản sắc dân tộc, và quan trọng nhất là giữ gìn và phát huy kho tàng võ thuật truyền thống mà cha ông để lại.
tìm hiểu thêm: Bát Bộ Chân Quyền: Tinh Hoa Bộ Pháp Của Sư Trưởng Trương Thanh Đăng
Thiếu Lâm Quyền – Tinh Hoa Võ Thuật Trung Hoa Số 1